آلبرت الیس در طول تاریخ و در همه برهه‌های زمانی، فراد مشهوری در بین مردم بود. و با توجه به رشته فعالیت و توانایی‌های فراوانش، تاثیرات شگرفی بر جامعه زمان خود و بر مردم گذاشته‌ است. این تاثیرات گاه محدود به زمان خودش است، و گاه اثرات کم و زیاد نظریات و کارهای آنها را در دوره‌های بعد هم مشاهده کرد و به تصویر کشید.

یکی از دانشمندان در رشته روانشناسی آلبرت الیس می‌باشد. الیس بی‌شک تاثیرات زیادی بر مردم زمانه خود داشته و همچنین تعاریف بسیاری به علم روانشناسی اضافه نمود که تا به امروز از آنها استفاده می‌شود. در این مطلب قصد داریم به معرفی این روانشناس و نظریات وی بپردازیم.

منبع: آلبرت الیس | نظریه و روش درمان آلبرت الیس

آلبرت اليس

آلبرت الیس، روانشناس آمریکایی در سال ۱۹۱۳میلادی در یک خانواده یهودی در پیتسبورگ ایالت پنسیلوانیا متولد شد. در سال ۱۹۳۴ ليسانس خود را از سيتي کالج نيويورک، در سال ۱۹۴۳ فوق ليسانس و در سال ۱۹۴۷، درجه دکتراي خود را از دانشگاه کلمبيا دريافت نمود. او در سال ۱۹۴۳، بطور خصوصي به ارائه مشاوره و روان‌درماني در زمينه خانوادگي، ازدواج و امور جنسي پرداخت. در اوايل کارش، در مشاوره ازدواج و خانوادگي، بيشتر اوقات، به شيوه آمرانه به مراجعانش اطلاعاتی می‌داد.

اليس توافقی با روشها و نظريه روانکاوي نداشت، زيرا روش‌های روانکاوي را در مقايسه با نظرات خود فعال و هدايت شده نمی‌دید. از این روی آلبرت الیس، به نظريات يادگيري و تغيير رفتار به شیوه اصول يادگيري‌هاي شرطي علاقه‌مند شد. وی از سال ۱۹۴۵ ميلادي به بعد، شيوه درمان عقلانی ـ عاطفی را از دیگر روش‌های درمانی موثرتر دانست. و پیوسته سعي کرد در درمان بيماران از آن استفاده کند.

تاريخچه تحول تفکر اليس

ریشه فلسفی نظريه آلبرت الیس به افکار بعضی از فلاسفه رواقی، بویژه زنو، سيسرو، اپتيکوس بر می‌گردد. به اعتقاد اپتيکوس انسانها بوسيله اشياء برآشفته نمی‌شوند، بلکه نگرششان نسبت به امور آنها را برآشفته می‌کند. برخی از متفکران آيين‌های باستانی تائو و بودا هم به دو نکته اصلی از رواقيون تأکيد دارند.

اول اينکه، آنها عواطف انسان را اساساً زاده فکر می‌دانند. دوم آنکه درمانگر باید برای تغيير و کنترل احساسات مراجعه‌ کننده عقايد او را دگرگون سازد. آلفرد آدلر از روان‌درمانگران امروزی است که با اليس از ديدگاه فلسفی، تجانس فکری دارد.

در زمينه روش مستقيم و فعال اليس هم، می‌توان به هرتزبرگ (متفکر شيوه تکليف دادن)، برنهايم، سالتر (ابداع کننده خواب مصنوعي و تلقين) دوبوآ و دجرين (پديد آورنده شيوه ترغيبی در درمان) اشاره کرد. از آنجا که آلبرت الیس از شيوه‌های روانکاوی سنتی و غير فعال رضایت نداشت، به ابداع شيوه فعال و غير مستقيم بنام روان درمانی عقلانی و سپس روان درمانی عقلانی – عاطفی دست زد. در اين شیوه درمانی، تا حد امکان منطق و استدلال به کار گرفته می‌شود.

مفاهیم بنیادی نظریه آلبرت الیس

آلبرت آلیس در نظریات خود به سه مفهوم بنیادی می‌پردازد. این 3 مفهوم در رابطه با نظریه شخصیت، ماهیت انسان و مفهوم اضطراب است. که در ادامه تمام 3 دسته را طبقه بندی کرده‌ایم.

نظریه شخصیت آلبرت الیس

آلبرت الیس از سه دیدگاه فیزیولوژیک، اجتماعی و روان‌شناختی به شخصیت نگاه می‌کند. مهم ترین نظریه الیس،نظریه شخصیت است که در ادامه توضیح داده‌ایم.

1. مبنای فیزیولوژیکی

به عقیده آلبرت الیس انسان ذاتاً تمایلات بیولوژیکی استثنایی و نیرومندی جهت تفکر و عمل به شیوه خاص دارد. این شیوه می‌تواند در جهت منطقی و یا غیر منطقی باشد. در نظر الیس جهت تفکر فرد، تابع محیط خانواده و فرهنگی است که فرد در آن رشد می‌نماید. انسان موجودی است که ذاتاً تمایل مفرطی به سهل‌انگاری در تغییر رفتار خود دارد.

طبق تفکر وی انسان می‌خواهد وابستگی‌اش را به اسطوره‌ها و تعصبات خانوادگی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی حفظ کند. اینکه انسان خود را برتر از دیگران و صاحب همه مهارت‌ها بداند، به نظرات احمقانه و بد بنیاد متوسل شود، به تفکر آرزومندانه بپردازد، توقع خوش‌رفتاری از دیگران داشته باشد و … جزء تمایلات ذاتی و نامطلوب به شمار می‌رود.

2. مبنای اجتماعی

آلبرت الیس می‌پذیرد که انسان موجودی اجتماعی است. و باید در اجتماع مطابق انتظارات خود و دیگران رفتار نماید و بیش از حد خودمدار و خودبین نباشد. وی پافشاری بر نگرش دیگران نسبت به خود و به این نگرش بصورت نیازی مبرم نگریستن را حالتی مرضی و مخرب نفس می‌داند. به عقیده او بلوغ عاطفی و سلامت روانی در این است که، فرد به برقراری روابط متقابل مناسب اهمیت دهد و در این رابطه تعادل ایجاد نماید.

3. مبنای روان شناختی

آلبرت الیس مفهوم کلاسیک غریزه را قبول ندارد. و بیشتر با نظرات مزلو در زمینه تمایلات انسان موافق است. او قبول دارد که انسان به عشق و محبت، توجه و مراقبت و تلاش برای آرزوها تمایل دارد. و از مورد تنفر واقع شدن و ناکامی دوری می‌کند. از این رو وقتی حادثه فعال‌ کننده‌ای برای فرد پیش می‌آید، او طبق تمایلات ذاتی خود دو برداشت متفاوت و متضاد دارد.

یکی افکار و عقاید منطقی و عقلانی، دیگری افکار غیرمنطقی و غیرعقلانی. طبق نظریه آلیس در مورد شخصیت، انسانها تا حد زیادی به وجود آورنده اختلالات و ناراحتی‌های روانی خود می‌باشند.

ماهیت انسان از نظر آلبرت الیس

مکتب عقلانی-عاطفی آلبرت الیس فرضیات مشخصی در زمینه ماهیت انسان دارد. که در ادامه شرح داده‌ایم.

1. اول اینکه انسان هم موجودی عقلانی و منطقی و هم غیر منطقی و غیر عقلانی است. با تفکر عقلانی و منطقی، انسان موجودی کار آمد و تواناست.
2. دوم اینکه تفکر غیر عقلانی انسان از یادگیری‌های غیرمنطقی اولیه‌ای پدید می‌آید که از نظر بیولوژیکی در انسان آمادگی پذیرش آن‌ها وجود دارد.
3. سوم اینکه انسان حیوانی ناطق است و تفکر او معمولاً از طریق کاربرد علائم، یا استفاده از زبان انجام می‌شود.

نظرات آلبرت الیس در زمینه ماهیت انسان بسیار مشابه نظر پیروان مکتب اصالت است. او انسان را آزاد می‌داند و می‌گوید تجربه فردی هر انسانی بالاترین ارزش و اهمیت را در زندگی او دارد. انسان موجود انتخابگری است که می‌تواند هرچه به نفعش است برگزیند.

ولی باید با همه این توانایی‌ها، محدودیت‌هایی را هم در زندگی‌اش قبول کند. انسان موجودی پاسخ‌دهنده و خلاق است، یعنی نه تنها محرک‌های بیرونی را درک می‌کند بلکه همزمان درباره آنها تفکر، مفهوم‌سازی و تعبیر و تفسیر می‌کند. الیس نظریه یادگیری محرک و پاسخ را قبول ندارد. و بیشتر بر اساس نظریه یادگیری (S-O R ) در رابطه با انسان می‌اندیشد.

مفهوم اضطراب و بیماری‌های روانی

توجیه آلبرت الی

س، راجب ترس و اضطراب به شیوه خاص خود است. به عقیده او ترس عبارت است از دنبال نمودن عقیده یا نگرش و حملات به درون افکنده شده. ترس با حالتی پیشگیرانه به انسان می‌گوید که اولاً چیزی یا شخصی خطرناک موجود است، ثانیاً انسان باید در مقابل آن از خودش دفاع کند.

اضطراب با ترس فرق دارد. در نظرات آلبرت الیس، اضطراب و اختلالات عاطفی نتیجه تفکر غیرمنطقی و غیر عقلانی است. افرادی که خود را اسیر افکار غیر عقلانی‌ می‌کنند، احتمالاً خود را در حالت احساس خشم، مقاومت، خصومت و … قرار می‌دهند. انسان با اشیاء خارجی مضطرب نمی‌گردد. بلکه، دیدگاه و تصور او از اشیاء موجب نگرانی‌اش می گردد. آلیس معتقد است اضطراب و اختلالات رفتاری، زاده طرز تفکر خیالی و بی‌معنی انسان است.

کاربرد نظریه شخصیت آلبرت الیس

درمان منطقی-عاطفی آلبرت الیس نظریه ای شناختی است که به فرایندهای درونی ارگانیزم اشاره دارد. در این روش درمانی محرک ها اهمیت ندارند، بلکه برداشت های فرد از اتفاقات حائز اهمیت است. برای مثال اگر فردی شکست عشقی خورده باشد با جلوگیری از رویدادهای ناخوشایند و رفتارهای غیر منطقی به تدریج افسرده، مضطرب و سردرگم می‌شود.

در نهایت کاربرد نظریه آلبرت الیس برای شناخت و نحوه برخورد با این احساسات است. تا فرد با مشکلات بزرگ و اختلالات روبرو نشود.

اعتقادات غیرمنطقی در ذهن از نظر آلبرت الیس

طبق نظر آلبرت الیس اعتقاداتی در ذهن وجود دارد که غیر منطقی و غیر عقلانی است. بر این اساس در ادامه به نظریات آلبرت الیس اشاره کرده‌ایم.

• لازمه احساس ارزشمندی، وجود حداکثر لیاقت،کمال و فعالیت شدید است. فرد عاقل بهترین کارها را برای خودش انجام می‌دهد اما نه بخاطر دیگران. بلکه می‌خواهد از فعالیت لذت ببرد نه از نتایج آن.
• همه افراد جامعه باید او را دوست بدارند و احترام بگذارند. این خواسته نشانه انسان مضطرب و ناقص نفس خویش است.
• عده‌ای از مردم شرور و بد ذاتند و البته شایسته تنبیه. این عقیده غیر منطقی، معیار مطلقی برای درست یا نادرست بودنش نیست.
• اگر اوضاع بر وفق مراد نباشد، فاجعه‌آمیز است. این طرز تفکر غلط می‌باشد، زیرا ناکامی احساسی طبیعی است ولی اندوه طولانی غیر منطقی است.
• فرد بدبختی و عدم خشنودی را ناشی از عوامل بیرونی می‌داند. انسان نمی‌تواند اندوه و اختلالات عاطفی خود را کنترل کند.
• انسان باید به دیگران و فرد قویتری متکی باشد. وابستگی شدید موجب فقدان یا کاهش استقلال، فردیت و تجلی نفس می‌شود.

نتیجه‌گیری

همانطور که گفته شد، آلبرت الیس از نظریه‌پردازان رشته روانشانسی است که نقش مهمی در ابداع شیوه‌های درمانی رفتاری شناختی نیز دارد. به نظر اليس ناراحتی ها و اضطراب‌های هر فرد از افکار غيرعقلانی او نشأت می‌گیرد. به همین دلیل او برای درمان اختلالات رفتاری پيشنهاد کرد که بايد از آموزش، استدلال، منطق و هدايت صريح حداکثر استفاده را کرد.

تا افکار منطقی تر جايگزين افکار غيرعقلانی شود. برای استفاده از این روش باید از روانشناس و مشاوین کمک گرفت. مرکز مشاوره ذهن نو خدمات حضوری و تلفنی به شما عزیزان ارائه می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر بر روی شماره درج شده کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه آلبرت الیس می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سوالی دارید؟ با ما تماس بگیرید

تماس با برترین مشاوران از طریق تلفن ثابت در سراسر کشور از 8 صبح الی 12 شب حتی ایام تعطیل

سراسر کشور :9099070354

جهت مشاوره تلفنی با موبایل و رزرو وقت حضوری

شماره تماس با موبایل : 02191002360

منبع: آلبرت الیس | نظریه و روش درمان آلبرت الیس